در سال 2023، ICOM Costume (کمیته بین المللی) و ایکوم ماداگاسکار(کمیته ملی) با همکاری یکدیگر پروژه‌ای را با هدف به اشتراک گذاشتن تخصص در زمینه حفاظت و ترویج میراث تاریخی با متخصصان موزه‌های ماداگاسکار آغاز کردند. در سال 2024، پروژه “اشیاء حافظه” آن‌ها منجر به برگزاری کارگاهی در Antananarivo پیرامون چندین لباس نگهداری شده توسط موزه‌های محلی شد.

تاریخچه پروژه

پروژه “اشیاء حافظه” توسط ایکوم SAREC به عنوان بخشی از فراخوان پروژه‌های همبستگی سال 2023 تأمین مالی شد. این پروژه پس از خرید یک لباس متعلق به شاهزاده خانم Ramasindrazana (عمه و مشاور ملکه Ranavalona سوم، 1861-1917) توسط دولت ماداگاسکار شکل گرفت. این لباس در سال 2020 در حراجی در لندن فروخته شد و سپس به مجموعه‌های سلطنتی موزهORMada  (دفتر Rovaازماداگاسکار، موزه کاخ ملکه سابق) بازگردانده شد. با توجه به چالش‌های مربوط به حفاظت از میراث نساجی، ایکوم ماداگاسکار خواستار حمایت از متخصصان این حوزه شد، بنابراین این کمیته به شبکه‌های ایکوم مراجعه کرد و از ICOM Costume درخواست کرد تا تخصص خود را به اشتراک بگذارد. هدف از این پروژه، سازماندهی کارگاهی در مورد مطالعه فنی، مراقبت و ترویج اقلام پوشاک در مجموعه‌های مختلف ماداگاسکار بود. این کارگاه که در ژوئن 2024 درAntananarivo، پایتخت ماداگاسکار برگزار شد، تحت حمایت عالی وزارت ارتباطات و فرهنگ ماداگاسکار و آکادمی ماداگاسکار قرار گرفت.

شرکای پروژه

به دنبال درخواست ایکوم ماداگاسکار، دو کمیته در اجرای این پروژه مشارکت داشتند: کمیته دائمی ایکوم SAREC و کمیته بین‌المللی – موزه‌ها و مجموعه‌های لباس، مد و منسوجات. ICOM Costume که در سال 1960 توسط تاریخ‌نگار لباس، François Boucher تأسیس شد، اکنون بیش از 500 عضو فعال از سراسر جهان دارد – متخصصان موزه‌ای متخصص در مراقبت، نمایش و حفاظت از مجموعه‌های لباس، مد و منسوجات تاریخی. این کمیته مسئول هماهنگی جنبه‌های علمی و فنی پروژه و همچنین آماده‌سازی پروژه و اطلاع‌رسانی آن در وب‌سایت ایکوم بود. کمیته ملی ایکوم ماداگاسکار که در سال 1987 تأسیس شد، مسئول اجرای فعالیت‌ها در ماداگاسکار بود. ایکوم ماداگاسکار منافع موزه‌ها و متخصصان موزه‌های ماداگاسکار را نمایندگی می‌کند و فعالیت‌هایی را برای حفاظت از میراث فرهنگی ملموس و ناملموس سازماندهی می‌کند. این کمیته در حال حاضر شامل متخصصانی است که در 25 موزه دولتی و خصوصی در این کشور کار می‌کنند و همچنین عضو اتحاد منطقه‌ای کشورهای آفریقایی ایکوم است. ایکوم ماداگاسکار در حال حاضر در تلاش است تا به چالش‌های مربوط به حرفه‌ای‌سازی بخش موزه‌های ماداگاسکار، حفظ مجموعه‌ها و توسعه فعالیت‌های هدفمند برای مخاطبان جوان رسیدگی کند.

اهداف و توسعه کارگاه

کمیته علمی پروژه به رهبری Corinne Thépaut-Cabasset از (ICOM Costume) و Bako Rasoarifetra از (ایکوم ماداگاسکار)، نیازهای موزه‌های محلی و انتظارات کارکنان فرهنگی و شرکت‌کنندگان ماداگاسکار را بررسی کرد و سپس سه حوزه مطالعاتی را برای کارگاه تعیین کرد: لباس سلطنتی، لباس‌های مذهبی و لباس‌ها و یونیفرم‌های نظامی.

هدف اصلی کمیته، ارتباط موزه‌های ماداگاسکار با متخصصان بین‌المللی فعال در ICOM Costume بود تا بتوانند از تخصص آن‌ها بهره‌مند شوند. پس از فراخوان برای مشارکت، چهار موزه ماداگاسکار برای ارائه یک لباس به عنوان یک شیء مطالعاتی برای کارگاه، انتخاب شدند: موزه ORMada (دفتر Rova ماداگاسکار، موزه کاخ ملکه سابق)  واقع در پایتخت، که یک لباس سلطنتی را ارائه کرد. موزه کلیسای جامع Andohalo Antananarivo، همچنین واقع در پایتخت، که یک لباس مذهبی را ارائه کرد. موزه ژاندارمری Moramanga، که یک یونیفرم افتخاری جوخه موتورسیکلت را ارائه کرد. و موزه AKAMIA آکادمی نظامی Antsirabe، که یک لباس تشریفاتی افسر نظامی را ارائه کرد.

در کارگاه ترکیبی که با تصاویر بصری از منسوجات به تصویر کشیده شد، پنجاه متخصص (مدیران و تکنسین‌های مجموعه) از دوازده موزه به صورت حضوری و 140 عضو شبکه بین‌المللی ایکوم از راه دور شرکت کردند. چهار کارشناس برجسته بین‌المللی در زمینه مهره‌دوزی، هنر مذهبی، یونیفرم‌ها و حفاظت، نمایش و مستندسازی مجموعه‌های لباس‌های تاریخی، سخنرانی کردند و توصیه‌ها و شیوه‌های خود را با مخاطبان به اشتراک گذاشتنند. شرکت‌کنندگان در کارگاه در ژانویه 2025 در انستیتوی تمدن‌ها، موزه هنر و باستان‌شناسی گرد هم آمدند تا بازخورد اولیه در مورد کارگاه را ارائه دهند. نظرات آن‌ها بر ارزش جزوه‌ای که برای کارگاه طراحی شده بود تأکید داشت، که از آن زمان به یک ابزار مرجع برای شیوه‌های مختلف (به ویژه در مورد سیستم‌های ذخیره‌سازی منسوجات و ذخیره‌سازی اشیاء) تبدیل شده است. شرکت‌کنندگان به سرعت برخی از توصیه‌ها را که ساده و ارزان یافتند، اجرا کردند.

ابزارها و امکانات آینده

به منظور ثبت این همکاری بین دو کمیته ایکوم، یک راهنمای عملی 67 صفحه‌ای تهیه کردیم که اکنون به صورت آنلاین در دسترس است و می‌توان آن را از وب‌سایت ICOM Costume دانلود کرد. این ابزار می‌تواند تمام موزه‌های عضو (به ویژه موزه‌هایی که دارای مجموعه‌های نساجی هستند) را در سازماندهی مجدد ذخایر خود با استفاده از تکنیک‌های مختلف ذخیره‌سازی، مراقبت از اشیاء مهره‌دار، خشک‌شویی منسوجات و نمایش آن‌ها در نمایشگاه‌ها، راهنمایی کند. انتشار آنلاین کارگاه، امکانات زیادی را برای ایکوم ماداگاسکار فراهم کرد، زیرا موزه‌های ماداگاسکار اکنون با شبکه‌ای از متخصصان موزه در تماس هستند و می‌توانند تخصص خود را در زمینه حفاظت از نساجی تقویت کنند. به لطف این، اشیاء نساجی بیشتری حفظ خواهند شد و نقش خود را به عنوان شاهدان تاریخ و نگهبانان حافظه ایفا خواهند کرد.

پروژه همبستگی “اشیاء حافظه” و منابع آن در وب‌سایت کوچک ICOM Costume در دسترس است.

ضبط کارگاه و کلاس استاد مهره‌دوزی در کانال یوتیوب ICOM Costume در دسترس است.