میراث ناملموس و مدیریت آب: آیین آبانگان و رونمایی از المان تلفیقی آناهیتا و شله‌پیر در اوز
آیین سنتی جشن آبانگان، با تمرکز بر مدیریت میراث آب و احیای آیین‌های باران‌خواهی، با حضور و سخنرانی سیداحمد محیط طباطبایی، پژوهشگر برجسته و رئیس دفتر کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم)، در موزه عروسک‌های اوز برگزار شد. این رویداد یک گام مهم در مستندسازی و معرفی میراث ناملموس منطقه در مواجهه با چالش‌های اقلیمی محسوب می‌شود.
▫️تحلیل باستان‌شناختی و مدیریتی آب
سیداحمد محیط طباطبایی در سخنرانی تخصصی خود با اشاره به معماری آبی منطقه، اوز را “شهر برکه‌ها” نامید و بر هوشمندی نهفته در سازه‌های آب‌انبارها تأکید ورزید: “ذخیره اندک آب باران در برکه‌ها، نه یک اقدام ساده، بلکه تبلور درایت و اندیشه عمیق گذشتگان در حوزه پایداری زیست‌محیطی است؛ میراثی که امروز باید به عنوان الگوی مدیریت منابع آبی در اقلیم خشک مطالعه شود.”
ایشان در تشریح پیوند اساطیری و فرهنگی، الهه آب، آناهیتا را نه صرفاً یک نماد اسطوره‌ای، بلکه سمبل سرزندگی، حیات و مفهوم مادر دانستند که نشان‌دهنده جایگاه قدسی آب در فرهنگ کهن ایرانی است.
▫️رونمایی از المان تلفیقی میراث ناملموس
یکی از دستاوردهای مهم این برنامه، رونمایی از المان باران‌خواهی بود که یک رویکرد نوین در مستندسازی میراث ناملموس به شمار می‌رود. این المان با ظرافت، الهه آناهیتا را با آیین محلی “شله پیر” (باران‌خواهی اوز) تلفیق کرده و یک هویت بصری جدید برای پیوند سنت‌های باستانی و آداب محلی ایجاد کرد.
در این راستا، خانم فاطمه رضایی به ارائه توضیحات کاملی درباره آیین شله پیر پرداختند. این آیین که شامل گردآوری نذورات و پخت آش نذری (شله پیر) (با مواد اصلی شامل کله‌پاچه، نخود و گندم) در زمان خشکسالی با هدف طلب باران و در قالب تصنیف دسته‌جمعی “الله بده تو بارون” است، به عنوان یک نمونه برجسته از میراث ناملموس همیاری اجتماعی معرفی شد. پخت عملی این آش در موزه، جنبه کاربردی و زنده‌بودن این سنت را به نمایش گذاشت.
▫️تأکید بر نقش موزه و آموزش در حفظ میراث
فوزیه خضری، موسس موزه عروسک‌های اوز، نقش موزه‌ها را در احیای سنت‌ها و تبدیل شدن به پایگاهی برای آموزش و پژوهش در مورد بحران آب و میراث فرهنگی یادآور شدند و از حاضرین ،همراهان جهت همکاری و حضورشان تشکر نمود. در همین راستا، اجرای هنری شعر “الله بده بارون” با دف‌نوازی (توسط فاطمه کریما و حلیمه جنیدی)، شاهنامه‌خوانی و همچنین نقاشی کودکان، نقش موزه را به عنوان یک نهاد فعال در انتقال فرهنگی تقویت کرد.مجری این برنامه فاطمه منظریان بود.
بازدید تخصصی و رویکرد جامعه‌محور
در حاشیه برنامه، سیداحمد محیط طباطبایی از برکه‌ها (آب‌انبارها) بازدید میدانی با همراهی مسئول موزه مردم شناسی به عمل آوردند تا وضعیت این سازه‌های تاریخی را از منظر باستان‌شناسی و مدیریت منابع بررسی کنند. همچنین، سخنرانی ایشان در مدرسه آشنا با موضوع “مدرسه و موزه”، بر لزوم پیوند نهادهای آموزشی و موزه‌ای برای حفظ و انتقال میراث تأکید داشت. گفتگوی ایشان در خصوص “کمیته صلح و کودک موزه عروسک ها” اوز نیز نشان‌دهنده رویکرد جامع‌نگر میراث فرهنگی در ارتباط با توسعه جامعه محلی است.
این رویداد، با تلفیق سنت‌های نمایشی (شاهنامه‌خوانی توسط دانش اموزان مجتمع مهر و ماه کرانی باران ذهبی ،یلدا رستگارفرد و ارغوان بناری و شعرتوسط سدنا تارتاران)، آیین‌های ناملموس (شله پیر) و گفتمان‌های تخصصی (مدیریت آب و آناهیتا)، الگویی موفق از فعالیت‌های موزه‌ای را در راستای اهداف میراث فرهنگی کشور به نمایش گذاشت.
